Ayurveda -- Starożytna Wiedza (fragment)

(Fragment książki -- "Ayurveda: Starożytna Medycyna Dalekiego Wschodu", Vasant Lad)

Ayurveda obejmuje nie tylko naukę, ale również religię i filozofię. Słowa religia używamy w znaczeniu wiary i wskazań dotyczących po­stępowania zmierzającego do takiego stanu, w którym otwiera się mo­żność poznania wszystkich aspektów życia. W Ayurvedzie cała podróż przez życie traktowana jest jako świętość. Słowo filozofia oznacza mi­łość prawdy, a w Ayurvedzie prawdą jest Byt, Czysta Egzystencja, Źródło wszelkiego życia. Ayurveda jest nauką o prawdzie, która wyraża się w życiu.

Cała literatura Ayurvedy opiera się na pojęciu Samkhya, czyli filo­zofii tworzenia (źródłem terminu Samkhya są dwa sanskryckie słowa: „sat", co znaczy „prawda" i „khya" - „wiedzieć"). Czytelnik proszony jest, aby otworzył swój umysł i serce na przyjęcie filozofii Samkhya, ponieważ posiada ona bardzo ścisły związek z Ayurvedą.

Starożytni riszi, istoty świadome lub prorocy, odkryli prawdę przy pomocy praktyk i wskazań religijnych. Poprzez intensywną medytację manifestowali prawdę w swoim codziennym życiu. Ayurveda jest nauką codziennego życia, ten system wiedzy rozwinął się z praktycznej, filo­zoficznej i religijnej iluminacji (oświecenia) riszich. To oświecenie było zakorzenione w ich rozumieniu tworzenia. Riszi dostrzegali, w bliskim stosunku między człowiekiem i wszech­światem, jak kosmiczna energia przejawia się we wszystkich istotach żyjących i nieżyjących. Twierdzili też, że źródłem wszelkiej egzystencji jest Kosmiczna Świadomość, która przejawia się jako energia męska i żeńska - Sziva i Szakti. Riszi Kapila, który uświadomił sobie Samkhya filozofię tworzenia, odkrył dwadzieścia cztery zasady, czyli elementy wszechświata (Prakruti, Mahac, Ahamkar, Pięć zmysłów, Umysł itd.), spośród których Prakruti, czyli zdolność tworzenia, jest najbardziej podstawowa.

Purusza jest energią męską, a Prakruti żeńską. Purusza jest bezkształ­tna, bezbarwna, nie do określenia i nie bierze aktywnego udziału w prze­jawianiu się wszechświata. Jest to świadomość bierna, pozbawiona wy­boru.


Prakruti ma kształt, kolor i właściwości. Jej świadomość dysponuje możliwością wyboru. Jest to Boska Wola. Jedyny, który pragnie stać się wieloma. Wszechświat jest dzieckiem zrodzonym z łona Prakruti, Boskiej Matki.

Prakruti stwarza wszystkie kształty we wszechświecie, podczas gdy Purusza jest świadkiem tego stwarzania. Jest ona odwieczną fizyczną energią, zawierającą trzy właściwości, czyli gunas, znajdujące się w ca­łej naturze, cały rozwijający się kosmos.

Trzy gunas to: satva (esencja), radżas (ruch) i tamas (inercja). Są one podstawą dla wszelkiego istnienia. Znajdują się w równowadze w Prakruti. Gdy równowaga ta zostanie zakłócona, zachodzi wzajemne oddziaływanie na siebie wszystkich gunas, co wywołuje ewolucję wszechświata.

Pierwszym przejawem Prakruti jest Kosmiczny Intelekt. Z Mahad ukształtowane jest Ego (Ahamkar). Ego przejawia się w pięciu zmysłach (tanmatras) i w pięciu narządach motorycznych, i w ten sposób z po­mocą satvy tworzą wszechświat organiczny. To samo Ego przejawia się dalej w pięciu podstawowych elementach (bhutas), żeby z pomocą tamas utworzyć wszechświat nieorganiczny.

Radżas jest czynną witalną siłą życiową w ciele, która popycha za­równo organiczny, jak i nieorganiczny wszechświat kolejno do sarva i tamas. Tak więc satva i tamas są nieaktywnymi, potencjalnymi ener­giami, które potrzebują aktywnej, kinetycznej siły radżas. Satva jest siłą twórczą potencjalną (Brahma), radżas jest siłą kinetyczną ochronną (Vi-sznu), a tamas jest potencjalną siłą destruktywną (Mahesza). Tworzenie (Brahma), Ochrona (Visznu) i Destrukcja (Mahesza) są trzema przeja­wami pierwszego kosmicznego bezdźwięcznego dźwięku, aum, który stale działa w kosmosie. Ilustracja obok przedstawia tę manifestację wszechświata.

Samkhya -- filozofia stworzenia

Purusha jest nieprzejawiona, bezkształtna, poza wszelkimi właściwościami, poza przyczyną i skutkiem, poza przestrzenią i czasem. Jest czystym istnieniem.

Prakruti jest twórczą siłą działania, źródłem formy, przejawem właściwości i na­turą.

Mahad jest kosmiczną inteligencją, czyli Buddhi.

Ahamkar to jest ego, jest znaczeniem stwierdzenia „ja jestem".

Satva jest aspektem stałości i czystości, przebudzeniem, istotą i światłem.

Radżas jest dynamicznym ruchem.

Tamas jest nieruchome. Jest energią potencjalną, bezwładnością, to ciemność, ignorancja i materia. 

Ayurveda jest holistycznym systemem medycyny, właściwym dla In­dii, i szeroko tam praktykowanym. Słowo „Ayurveda" to termin sans-krycki oznaczający „wiedzę życia". „Ayur" znaczy „życie" lub „życie codzienne", a „veda" jest „wiedzą". Ayurveda jest pierwszym zapi­sem w Vedach, najstarszej w świecie zachowanej literaturze. Ten sys­tem leczniczy jest stosowany w codziennym życiu Indii od ponad 5 tysięcy lat. 

Ayurveda uczy, że człowiek jest mikrokosmosem, że zawiera w sobie cały wszechświat. Jest dzieckiem sił kosmicznych pochodzących z ze­wnętrznego otoczenia, makrokosmosu. Jego indywidualna egzystencja wiąże się nierozerwalnie z całą manifestacją kosmiczną. Ayurvedyczne poglądy na zdrowie i chorobę w ujęciu holistycznym biorą pod uwagę wewnętrzny związek zachodzący między indywidualnością a duchem kosmicznym, indywidualnością a Kosmiczną Świadomością, energią i materią.

Zgodnie z nauką Ayurvedy, każda istota ludzka ma cechy biologicz­ne i duchowe instynkty: religijny, posiadania, rozrodczy oraz instynkt w kierunku wolności. Podstawą spełnienia tych instynktów jest zrów­noważony, dobry stan zdrowia. Ayurveda pomaga zdrowym zachować, a chorym odzyskać zdrowie. Jest to medyczno-metafizyczna życiowa wiedza o uzdrawianiu, matka wszelkiej sztuki leczenia. Praktyka Ayur-vedy przeznaczona jest do pobudzania ludzkiego szczęścia, zdrowia i twórczego wzrostu. 

Studiowanie nauk Ayurvedy pozwala każdemu na praktyczne przy­swajanie sobie wiedzy o samoleczeniu. Przez właściwą równowagę wszystkich energii ciała można bardzo wyraźnie ograniczyć procesy de­generacji i chorób. Podstawową zasadą nauki Ayurvedy jest zdolność każdej jednostki do samoleczenia. 

 Ayurveda -- Joga i Tantra

Ayurveda, joga i tantra są to trzy starożytne umiejętności życiowe, praktykowane w Indiach od wieków. Wspominają o nich święte księ­gi Wed i Upaniszady. Joga jest nauką zjednoczenia z Boskością, z Prardą. Tantra jest najbardziej bezpośrednią metodą kontrolowania tej energii, która tworzy ostateczną jedność z Prawdą. A Ayurveda jest nauką życia. 


Celem każdej z tych praktyk jest pomoc człowiekowi w osiągnięciu długowieczności, odmłodzenia i samorealizacji. Przedmiotem praktyk jogi i tantry jest wyzwolenie, jakkolwiek tylko niektórzy ćwiczący jogę mogą osiągnąć ten ostateczny cel. Jednak Ayurveda może być stosowana z powodzeniem przez każdego, aby osiągał zdrowie i dłu­gowieczność. W duchowej ewolucji człowieka Ayurveda jest podstawą, podwali­ną, joga - ciałem, a tantra - głową. Aby wykonywać praktyki jogi i tan­try, trzeba najpierw zrozumieć Ayurvedę. 


Tak więc Ayurveda, joga i tantra tworzą razem, wzajemnie od siebie uzależnione, człony trójcy życia. Żadna z tych praktyk nie istnieje sama. Zdrowie ciała, umysłu i świadomości zależy od znajomości i praktykowania ich wszystkich w codziennym życiu.  

Ayurveda i Mentalność Zachodnia 

Zachodnia medycyna i zachodni sposób myślenia mają tendencję do uogólniania i klasyfikowania indywidualności. Na przykład, zgodnie z zachodnim pojęciem normalności, to co jest wspólne u większości ludzi, ustanawia normę. Ayurveda zaś utrzymuje, że normalność musi rozwijać się indywidualnie, ponieważ każdy ludzki organizm przejawia swój własny, szczególny i żywiołowy temperament i sposób funk­cjonowania.  

Na Wschodzie kluczem do zrozumienia jest akceptacja, obserwacja i doświadczenie, na Zachodzie są nim: badanie, analiza i logiczna de­dukcja. Zachodnia mentalność generalnie ufa obiektywności, podczas gdy Wschód przykłada większą wagę do subiektywności. Wschodnia nauka uczy wychodzenia poza rozłam między subiektywnością i obiektywnością. Ta różnica w podejściu może wyjaśnić, dlaczego niektórzy ludzie Zachodu mają trudności w zrozumieniu metodologii Ayurvedy. Wiele ustaleń z tego wprowadzającego do Ayurvedy tekstu może wywołać pytania: „Jak?" i „Dlaczego?". Autor przypomina czytelniko­wi, że na takie pytania, jakkolwiek nieuniknione, nie zawsze można uzyskać odpowiedź. Nawet we współczesnej zachodniej medycynie nie­które pojęcia są udowodnione tylko „roboczo", bez pełnego zrozumienia uzasadnień kryjących się za tymi zjawiskami. Np. chociaż antybiotyki są używane do niszczenia bakterii wytwarzających w organizmie tok­syny, nie ma dostatecznych wyjaśnień, jak i dlaczego te toksyny wy­twarzają się z bakterii. Ponadto Ayurveda jest nauką naprawdę holis­tyczną, tzn. całościową, w której suma wielu elementów składa się na prawdę. Pytanie o szczegóły, zanim osiągnie się zdecydowany pogląd na całą naukę, będzie dowodzeniem jałowym i niezadowalającym. Dla­tego uprzejmie proszę Czytelnika, aby warunkowo przyjął te ustalenia, które początkowo mogą się wydać niedostatecznie wytłumaczone, do­póki nie opanuje wiedzy o Ayurvedzie w całości.

Pięć Elementów i Człowiek

Ayurveda rozwinęła się w pośredniczących umysłach poszukiwaczy prawdy - riszich. Od tysięcy lat nauki ich były przekazywane ustnie uczniom przez nauczycieli, a potem zapisywane w melodyjnej poezji sanskryckiej. Jakkolwiek z czasem wiele tych tekstów zaginęło, to ta mądrość, pochodząca ze Świadomości Kosmicznej była odbierana in­tuicyjnie w sercach riszich. Dostrzegli oni, że świadomość jest energią przejawiającą się w pięciu podstawowych zasadach, czyli elementach. Są to: eter (przestrzeń), powietrze, ogień, woda, ziemia. Pojęcie pięciu elementów stanowi sedno nauki Ayurvedy.

Riszi sądzili, że na początku świat istniał w nieprzejawionym stanie świadomości. Z tego stanu zjednoczonej świadomości przejawiły się subtelne wibracje kosmiczne bezdźwięcznego dźwięku aum. Z tych wi­bracji pojawił się najpierw element eteru. Następnie element eteru za­czaj się poruszać i jego subtelne ruchy stworzyły powietrze, które jest eterem w działaniu. Ruch eteru wytworzył tarcie, a ono z kolei wywo­łało ciepło. Cząsteczki energii ciepła powiązały się dla uformowania silnego światła, a z tego światła przejawił się element ognia.

W ten sposób eter przejawił się w postaci powietrza i był to ten sam eter, który potem przejawił się jako ogień. Pod wpływem ciepła ognia pewne elementy eteryczne roztopiły się i skropliły, przejawiając element wody, a następnie stężały, aby ukształtować molekuły ziemi. W ten sposób eter przejawił się w postaci czterech elementów: powiet­rza, ognia, wody i ziemi.

Z ziemi zostały utworzone wszystkie żywe organizmy, włącznie z królestwem roślin, takich jak zioła i zboża, i królestwem zwierząt, włącznie z człowiekiem. Ziemia zawiera również substancje nieorgani­czne, które składają się na królestwo minerałów. Tak więc z łona pięciu elementów zrodziła się cała materia.

Te pięć podstawowych elementów zawiera wszelkie postacie mate­rii. Klasycznym przykładem tego jest woda: jej stałą postacią jest lód i on przejawia zasadę ziemi. Utajone ciepło (ogień) w lodzie stapia go, przejawiając zasadę wody. I wreszcie przekształca się w parę, wyraża­jąc zasadę powietrza. Para zanika w eterze lub przestrzeni. Tak więc pięć podstawowych elementów: eter, powietrze, ogień, woda i ziemia jest obecnych w jednej substancji. Wszystkie one powstały w energii wywodzącej się z Kosmicznej Świadomości. Wszystkie znajdują się we wszelkiej materii w całym wszechświecie. Tak więc energia i ma­teria są tym samym.

CZŁOWIEK JAK MIKROKOSMOS

Człowiek jest z natury mikrokosmosem i dlatego pięć podstawowych elementów obecnych we wszelkiej materii istnieje również w każdej indywidualności. W ludzkim ciele jest wiele pustych przestrzeni, będą­cych manifestacjami elementu eteru. Te przestrzenie są np. w ustach, w nosie, przewodzie pokarmowym, przewodzie oddechowym, brzuchu, klatce piersiowej, naczyniach krwionośnych, limfatycznych, w tkankach i komórkach. 


Przestrzeli w ruchu nazywa się powietrzem i jest drugim elementem kosmicznym, elementem ruchu. Wewnątrz ciała ludzkiego powietrze przejawia się w większych poruszeniach muskułów, uderzeniach serca, w skurczu i rozkurczu płuc i w ruchu (robaczkowym) ścianek żołądka i jelit. Pod mikroskopem widać, że nawet pojedyncza komórka porusza się. Odpowiedzią na pobudzenie jest ruch dośrodkowy i odśrodkowy impulsów nerwowych, które są ruchami zmysłowymi i motorycznymi. Wszystkie ruchy centralnego systemu nerwowego są sterowane cieles­nym powietrzem.  

Trzecim elementem jest ogień. Źródłem ognia i światła w układzie słonecznym jest słońce. W ludzkim ciele źródłem ognia jest metabo­lizm. Ogień działa w systemie trawiennym, w szarych komórkach móz­gu i przejawia się jako inteligencja. Ogień aktywizuje również siatków­kę oka, która odbiera światło. Tak więc temperatura ciała, trawienie, procesy myślowe i widzenie są funkcjami cielesnego ognia. Cały proces przemiany materii oraz systemy enzymatyczne kontrolowane są przez ten właśnie elementy.  

Woda jest czwartym ważnym elementem w ciele. Przejawia się w wydzielaniu soków trawiennych oraz gruczołów ślinowych, w bło­nach śluzowych, w plazmie i cytoplazmie. Woda jest absolutnie nie­zbędna do funkcjonowania tkanek, organów i rozmaitych układów w or­ganizmie. Na przykład odwodnienie spowodowane biegunką i wymio­tami musi być leczone natychmiast, aby ocalić życie pacjenta. Ponieważ :en element jest tak niezbędny, woda cielesna nazywana jest wodą życia.  


Ziemia jest piątym i ostatnim elementem kosmosu, który jest obecny również i w mikrokosmosie. Życie możliwe jest na tej planecie, po­nieważ ziemia podtrzymuje wszystkie istoty żyjące i nieożywione sub­stancje na swojej stałej powierzchni. W ciele stałe struktury, takie jak kości, chrząstki, paznokcie, mięśnie, ścięgna, skóra i włosy, wywodzą się z ziemi.

ZMYSŁY

Pięć elementów przejawia się w funkcjonowaniu pięciu zmysłów czło­wieka, tak samo jak w pewnych funkcjach jego fizjologii. Tak więc Dięć elementów ma bezpośredni związek ze zdolnością do percepcji zewnętrznego otoczenia, w którym człowiek żyje. Poprzez zmysły mają one również związek z pięcioma działaniami wyrażającymi funkcje or­ganów zmysłowych.  


Podstawowe elementy - eter, powietrze, ogień, woda i ziemia mają związek ze słyszeniem, dotykiem, widzeniem, smakiem i węchem. Eter jest tym ośrodkiem, poprzez który dźwięk jest przekazywany. Tak więc element eteryczny wiąże się z funkcją słyszenia. Ucho, organ słuchu, wyraża działanie poprzez organ mowy, który tworzy znaczące dźwięki ludzkie.  


Powietrze ma związek ze zmysłem dotyku, a zmysłowym organem dotyku jest skóra. Organem działania dla zmysłu dotyku jest dłoń. Skóra dłoni jest szczególnie wrażliwa, i dłoń jest odpowiedzialna za działania: trzymanie, dawanie i przyjmowanie.  


Ogień, który przejawia się jako światło, ciepło i barwa, ma zwią­zek z widzeniem. Oko, organ wzroku, rządzi działaniem chodzenia i ma związek ze stopami. Człowiek niewidomy może chodzić, ale ta­kie chodzenie nie ma określonego kierunku. Kierunek chodzeniu na­dają oczy.

Pięć Elementów, Organy Zmysłowe i Ich Działanie

Element:

1) eter;
2) powietrze;
3) ogień;
4) woda;
5) ziemia.

Zmysły:

Ad 1)  słuch;
Ad 2) dotyk;
Ad 3)  wzrok;
Ad 4) smak;
Ad5) węch.

Organ Zmysłowy:

Ad 1) ucho;
Ad 2) skóra;
Ad 3) oczy;
Ad 4) język;
Ad 5) nos.

Działanie:

Ad 1) mowa;
Ad 2) chwytanie;
Ad 3) chodzenie;
Ad 4) rozradzanie;
Ad 5) wydzielanie.

Organ działania:

Ad 1) organy mowy;
Ad 2) dłoń;
Ad 3) stopa;
Ad 4) genitalia;
Ad 5) odbytnica.

Woda ma związek z organem smaku. Bez wody język nie może odczuwać smalcu. Język ma s'cisły związek z działaniem organów płcio­wych (penis i łechtaczka). W Ayurvedzie penis i łechtaczkę traktuje się jako niższy język, podczas gdy język w ustach jest językiem wyższym. Osoba, która panuje nad wyższym językiem, swobodnie kontroluje rów­nież język niższy.  

Element ziemi ma związek ze zmysłem powonienia. Nos, organ zmysłowy węchu, ma funkcjonalny związek z działaniem odbytnicy, z wydalaniem. Ten związek wyraża się u osoby, która ma zaparcie lub nieczystą okrężnicę. Ma ona wtedy nieświeży oddech, a jej zmysł po­wonienia jest przytępiony.  

Ayurveda traktuje ludzkie ciało i jego doświadczenia zmysłowe jako manifestację energii kosmicznej, wyrażonej w pięciu podstawowych elementach. Starożytni riszi uważali, że elementy wypłynęły z czystej świadomości Kosmicznej. Celem Ayurvedy jest umożliwienie każdemu doprowadzenia swojego ciała do stanu doskonałej harmonii z tą Świa­domością.