Świat jest pełen symboli: C
1. Cedr
Cedr z Libanu często jest wspominany w Biblii, ze względu na swoje rozmiary uchodził za symbol wielkości i wzniosłości, a ze względu na trwałość jego drewna za symbol siły i wytrwałości. Podobnie jak wszystkie drzewa iglaste cedr jest także symbolem nieśmiertelności. W średniowieczu cedr łączono z kultem Maryi.
2. Centaur
Dzika, fantastyczna istota z mitologii greckiej o ciele konia, z głową i tułowiem męskim. Centaury (poza Chironem), uchodziły za prymitywne i bezrozumne, i najczęściej interpretowano je jako alegorię cech zwierzęcych człowieka. Cechy ludzkie (w przeciwieństwie do nich pozostaje jeździec poskramiający siły zwierzęce) tłumaczono jako symbol cielesno-duchowego dualizmu natury człowieka. W sztuce średniowiecza przedstawiano centaury, często ze strzałami i łukami, przede wszystkim na fryzach i kapitelach; zwykle oznaczały występki i grzechy, kacerza lub diabła. Uciekający i strzelający do tyłu centaur może zresztą także obrazować człowieka w walce ze złem. W sztuce XIX i XX w. centaur często ma znaczenie erotyczne.
3. Cerber
W mitologii greckiej był to piekielny pies pilnujący wejścia do świata podziemnego; każdego zmarłego przyjmował przyjaźnie machając ogonem, normalnie jednak nie wpuszczał nikogo z żywych i nie wypuszczał już żadnych zmarłych. Najczęściej przedstawiany jako dwu- lub trzygłowy, z wężem zamiast ogona; symbolizuje przerażający charakter śmierci i niemożność powrotu do życia; dziś używamy określenia "cerber" w znaczeniu przenośnym.
4. Chaos
M.in. w starożytności i w biblijnej opowieści o Stworzeniu (Tohu wa bohu) symbol stanu świata przed pojawieniem się wszelkiego bytu. Wg wyobrażeń staroegipskich, chaos istniał w postaci praoceanu Nun przed stworzeniem świata i od tej pory obejmuje go jako stare źródło siły i odnowy. U alchemików jedno z określeń primae materiae. W psychoanalizie często symbol całkowitej bierności. Otchłań.
5. Cherubin
Pół zwierzęca, pół ludzka istota wyższych hierarchii duchowych, często występuje w obrazowym, symbolicznym języku Bliskiego Wschodu. W Starym Testamencie cherubiny to istoty duchowe towarzyszące Jahwe. W sztuce chrześcijańskiej najczęściej przedstawiane z wieloma skrzydłami i pokryte oczami: symbol wszechobecności i wszechwiedzy wyższych światów duchowych; często także jako -- tetramorf albo z głową i 4 lub 6 skrzydłami. Jego atrybut: koło lub koła.
6. Chimera
Plujący ogniem potwór z mitologii greckiej, często przedstawiany z głową lwa, ciałem kozy i ogonem smoka lub węża; każda z trzech części może kończyć się własną głową. To pomieszanie form dało pretekst do różnych interpretacji symbolicznych, z których jednak wszystkie łączą się ze sferą zjawisk mrocznych, niekontrolowanych, instynktownych. Chimerę zabił Bellerofon, który dosiadał skrzydlatego rumaka (pegaza). Jest to także paralela ze świętym Jerzym, zabójcą smoka. Dziś często chimera jest po prostu tworem fantastycznym.
7. Chleb
Jeden z najważniejszych pokarmów a zarazem symbol pokarmu duchowego. Do opisanych w Starym Testamencie ofiar należało Dwanaście Chlebów składanych w świątyni jerozolimskiej, symboli chleba życia. W Nowym Testamencie Chrystus nazwany jest "żywym chlebem, który zstąpił z nieba". Przez przemianę eucharystyczną chleb obok wina i soli, otrzymał w chrześcijaństwie swoje najświętsze znaczenie.
8. Chmury
Ze względu na ich tajemniczy charakter i ze względu na to, że są częścią nieba, interpretowane są często jako siedziba bogów, często jako skrywające wysokie szczyty gór (np. Olimpu). Również objawieniu się Boga (np. w Biblii) niejednokrotnie towarzyszą chmury. W Chinach chmura, która rozpływa się na niebie, jest symbolem koniecznej przemiany, której poddać się musi mędrzec, żeby wygasić swą ziemską osobowość i zatopić się w nieskończoności. Jako przynosząca deszcz chmura może także niekiedy być symbolem płodności.
9. Chrzest
Rytualne obmycie, zanurzenie się w wodzie lub pokropienie się nią w sensie oczyszczenia duchowego; jest rozpowszechniony w wielu kulturach, przede wszystkim w związku z rytami narodzin i śmierci lub przy inicjacjach. Religie orientalne znają oczyszczające duchowo kąpiele w świętych rzekach (np. Eufrat czy Ganges). W kulcie Attisa i Mitry istniał zwyczaj chrztu we krwi byka. W przeciwieństwie do powtarzających się obmywań i rytów oczyszczenia, chrzest chrześcijański był pierwotnie pewnego rodzaju kąpielą, jednorazowym aktem, który przypieczętował przyjęcie do Kościoła chrześcijańskiego. Chrzest Chrystusa oznacza zarazem Zesłanie Ducha Świętego. Wg. św. Pawła zanurzenie przy chrześcijańskim chrzcie jest symbolem śmierci i zmartwychwstania w Chrystusie.
 |
| Zdjęcie pochodzi ze strony: Pracowania Wypieków, polecam :) |
10. Ciasto (zakwaszone a nie zakwaszone)
Symbol nieukształtowanej materii lub też połączenia wody i ziemi. Wyrabianie i formowanie ciasta niekiedy też porównywano z męską seksualnością i siłą twórczą. Jeśli chodzi o ciasto zakwaszone, już we wczesnym judaizmie jest to symbol rozkładu, duchowego zepsucia, nieczystości. Chleby ofiarne, które składano bogom, musiały przeto być niemal zawsze nie kwaszone (tzw. przaśne). Przy wyjściu ludu Izraela z Egiptu, które dokonało się nocą i w pośpiechu, uciekający zabrali ze sobą przaśne ciasto, ponieważ nie było już czasu, by czekać na zakończenie procesu fermentacji; podczas ucieczki więc spożywano chleby nie kwaszone; doroczne święto Paschy u Żydów, które też nazywa się "świętem przaśników", jest symbolicznym powtórzeniem wyjścia z Egiptu, które z kolei jest symbolem obietnicy.
11. Cień
Z jednej strony przeciwieństwo światła; pod tym względem np. aspekt zasady in; z drugiej -- rodzaj odbicia (podobizny) każdego zjawiska fizycznego i tak też często cień jest interpretowany, jako określona istotna forma ziemskich postaci. Często, np. w Afryce, uchodzi za drugą, pokrewną śmierci naturę wszystkich rzeczy i istot. W wielu językach Indian to samo słowo cień określa obraz i duszę. W różnych wyobrażeniach świata pośmiertnego zmarłych pojmuje się jako cienie, zgodnie z tym też duchy, które pojawiają się w postaci ludzkiej, lub ludzie, którzy duszę swą sprzedali diabłu, nie mają cienia. Jako postać "bezkrwista" i tylko pozornie ożywiona, cień również w sensie filozoficznym pojawia się jako symbol pozorności świata ziemskiego, tak np. w buddyzmie, lub jako symbol poznania opartego na samych przypuszczeniach, nie orientującego się według świata idei, tak np. w Platona przypowieści o jaskini. C.G. Jung pod pojęciem cienia rozumie całość podświadomych warstw osobowości, które świadomie zostają stopniowo przyswojone i przemienione w procesie indywiduacji.
12. Cierń
Symbol trudu, przeszkód i cierpienia. Cierń agawy był w kilku plemionach Indian narzędziem samoumartwiania: kapłani rozrywali sobie nim skórę, by wypływającą krew ofiarować bogom. W chrześcijańskiej sztuce plastycznej gałąź cierniowa owinięta wokół czaszki zmarłego jest symbolem wiecznego potępienia. Cierniowa korona Chrystusa z kolei, jest zarazem symbolem bólu, jak i szyderstwa. Tonsura mnichów pozostawała także w związku z tym symbolem. Krzak ciernisty w opowieści o ofierze Izaaka uchodził niekiedy za prefiguracyjny symbol krzyża i cierniowej korony Chrystusa (płonący krzak).
13. Cyprys
U wielu ludów uchodzi za święte drzewo. Jako zawsze zielona, długowieczna roślina jest czczona, jak wszystkie drzewa iglaste, jako symbol długiego życia i nieśmiertelności. W starożytności uchodził natomiast za symbol śmierci, ponieważ po ścięciu nigdy nie odrasta; dlatego łączono go z Plutonem i światem podziemnym. W Chinach nasiona cyprysu łączono z zasadą jang, ich spożycie miało przynosić długowieczność.
14. Cyrkiel
Jako instrument projektowych, kreślarskich zdolności jest symbolem aktywnej siły stwórczej i umysłowej rozwagi, roztropności, sprawiedliwości, umiarkowania i prawdy -- a więc tak zwanych "cnót kardynalnych". Jest to atrybut różnych nauk i ich personifikacji, jak np. geometrii, astronomii, architektury, geografii. Połączenie cyrkla z węgielnicą, uchodziło w ezoterycznym języku symbolicznym (zarówno w dawnych Chinach, jak i na Zachodzie) za symbol połączenia kręgu względnie nieba (cyrkiel) z kwadratem względnie ziemią (węgielnica), tj. za symbol doskonałości. Tradycja symboliki wolnomularzy zna przyporządkowanie różnych kątów rozwarcia ramion cyrkla różnym stopniom rozwoju duchowego: np. 90 stopni (odpowiednio do węgielnicy) oznacza równowagę sił duchowych i materialnych. Także różne zestawienia węgielnicy i cyrkla mogą symbolizować stosunek ducha i materii, i tak węgielnica na cyrklu oznacza opanowanie ducha przez materię, skrzyżowanie obu instrumentów -- równowagę materii i ducha, a cyrkiel na węgielnicy -- opanowanie materii przez ducha.
15. Cytryna
W judaizmie symbol serca ludzkiego. W średniowieczu uchodziła za symbol życia i chroniła przed wrogimi życiu siłami, np. przed czarami, trucizną, zarazą, itd. Wkładano ją do grobu, odgrywała także rolę w zwyczajach związanych z chrztem, weselem, konfirmacją, komunią, itd. W późnym średniowieczu była symbolem czystości, atrybutem maryjnym.
16. Czapla
W Egipcie uważana była za świętego ptaka; również ptak Benu (feniks) czasami przybiera postać czapli. Ze względu na jego długi dziób spotykamy czaplę niejednokrotnie jako symbol zgłębiania ukrytej mądrości, z drugiej zaś strony -- ciekawości (która wszędzie wtyka swój dziób). W średniowieczu, podobnie jak inne zwierzęta niszcząca węże, czapla była symbolem Chrystusa. Szara czapla, ze względu na jej popielate upierzenie, uchodziła za symbol pokuty. Ponieważ wg Pliniusza czapla może płakać z bólu, przeto symbolicznie łączono ją także z Chrystusem na Górze Oliwnej.
17. Czara (Kielich)
Często jest symbolem przelewającej się pełni -- w Biblii obraz czary pojawia się w różnych kontekstach; jako czara zbawienia lub losu, który człowiek otrzymuje z ręki Boga w postaci pucharu lub jako jego zawartość albo też jako czarę gniewu bożego. W scenie na Górze Oliwnej, Chrystus mówi o kielichu cierpień, przed którym stoi. Jako naczynie mieszczące pokarm czara pojawia się niekiedy jako symbol macierzyńskiej, karmiącej piersi (np. w Indiach); jako kryjący i zawierający coś pojemnik czara jest także symbolem łona macierzyńskiego. Ze względu na jej kształt łączono ją z sierpem księżyca, który również z racji swej mlecznobiałej barwy, znowu wskazuje na macierzyńską pierś. Czary w rytuałach lub w religijnej sztuce plastycznej zawierają często napój nieśmiertelności. Kielich który zawiera krew Chrystusa, w przedstawieniach obrazowych wskazuje -- także poza Eucharystią -- na Chrystusa i zbawienie wieczne. Wspólne picie z jednej czary lub kielicha w ramach jakiejś społeczności na znak współnależenia do niej lub partycypacji w jakiejś wspólnie uznawanej idei, religii itc. jest rozpowszechnione w różnych kulturach. Wzajemna wymiana czar symbolizuje wierność (np. w Japonii, w ramach ceremonii ślubnej). Trzy czary wypełnione kolejno: mlekiem, winem i wodą symbolizują trzy religie... Islam (mleko), Chrześcijaństwo (wino) i Judaizm (woda), w którym ta ostatnia odgrywała niszczącą rolę w potopie i pomocną przy przekraczaniu Morza Czerwonego. Symboliczna treść czary niekiedy jest także bliska kosmicznemu symbolicznemu znaczeniu czaszki (św. Graal).
18. Czaszka (Trupia czaszka)
Często symbolicznie porównywana ze sklepieniem niebios (wyraz symbolicznego powiązania znaczeniowego między ludzkim mikrokosmosem a uniwersalnym makrokosmosem).Zwłaszcza w sztuce Zachodu jest to symbol przemijalności. Jako materialne "naczynie" ducha, czaszka była chętnie stosowana przez alchemików jako pojemnik przy wszelkiego rodzaju procesach przemiany. Również kult czaszki, który pojawia się w wielu kulturach, ma zapewne swe podłoże w rozumieniu czaszki jako "siedziby" ducha. Przedstawiana jest często jako leżąca pod krzyżem Chrystusa, nawiązuje w ten sposób do czaszki Adama.
19. Czerń
Jako barwa nie kolorowa symbolicznie pozostaje w analogicznym stosunku do bieli i podobnie jak ona, odpowiada absolutowi. Dlatego też może wyrażać zarówno pełnię życia, jak i jego totalny brak. Często pojawia się w aspekcie niezróżnicowania, otchłanności, dla opisania ciemności, prachaosu, śmierci. Jako barwa żałobna -- inaczej niż świetlista barwa bieli, która symbolizuje nadzieję -- pozostaje bliska rezygnacji i bólowi. Jako barwa nocy partycypuje w symbolicznym zestawieniu "matka-płodność-tajemnica-śmierć", toteż często jest barwą bogiń płodności i bogiń-matek oraz ich kapłanek. W tym kontekście jest symbolicznie spokrewniona niekiedy z barwą krwi, czerwienią. W Chinach czerń jest barwą żeńskiej zasady in i jest przeciwstawiana -- inaczej niż u nas -- nie bieli, lecz żółci (niekiedy też czerwieni), jako uzupełniające ją przeciwieństwo. Jako barwę zła spotykamy czerń np. w czarnej magii (czyli w tak zwanych satanistycznych zabawach dla umysłowych debili). Na dworze hiszpańskim, czerń była przez długi czas barwą powagi i godności (hm... nic dziwnego, w końcu czyż nie z Hiszpanii wyszły najgorsze zarazy? Wyprawy Krzyżowe, Inkwizycja, Konkwista, Franco? ;)- Z punktu widzenia psychoanalitycznego czarne zwierzęta i ludzie jako postaci występujące w snach często wyrażają zmysłowe dążenia podświadomości.
20. Czerwień
Barwa ognia i krwi. Podobnie jak one, jest ambiwalentna pod względem symbolicznym; pozytywnie: barwa życia, miłości, ciepła, natchnionej namiętności, płodności; negatywnie: barwa wojny, niszczącej siły ognia, przelewu krwi, nienawiści. W starożytności była rozpowszechniona wiara, że czerwień chroni przed niebezpieczeństwami. I tak niekiedy malowano czerwienią zwierzęta, drzewa i przedmioty, by chronić je przed złymi wpływami lub uczynić płodnymi. W Egipcie czerwień, barwa rozżarzonej pustyni, uchodziła za symbol "zła" i "zniszczenia"; dlatego np. pisarze używali czerwonego płynu, pisząc na papirusach złe słowa; jako barwa korony Dolnego Egiptu, czerwień miała zapewne znaczenie pozytywne. U Rzymian oblubienice nosiły ognistoczerwony welon, tzw. flammeum, co było symboliczną aluzją do miłości i płodności. Poza tym u Rzymian czerwień jako symbol władzy była barwą cesarza, szlachty i generałów. Również członkowie wyższego sądownictwa posługiwali się chętnie barwą czerwoną, np. w średniowieczu kat jako pan życia i śmierci, nosił czerwoną szatę (jeszcze dziś w wielu krajach jest to barwa sędziów, zwłaszcza wysokiej rangi). Kardynałowie noszą czerwień ze względu na krew męczenników. Ale także Szatan, władca piekła, i Nierządnica Babilońska, są odziani w czerwień; jest to wyraz pożerającej mocy ognia piekielnego lub nieokiełznanych żądz i namiętności. W alchemii czerwień często uchodziła za barwę kamienia mądrości, który pojmowano jako kamień, który nosi cechy światła słońca. Czerwień jako sygnalna barwa rzucająca się w oczy, która obiecuje przełom, nowe życie, ciepło, jest barwą sztandarów rewolucji, dziś zaś w szczególności socjalizmu i komunizmu.
21. Człowiek
Człowiek sam, jak również części i fazy rozwoju ciała ludzkiego, pojawiają się w wielu kulturach jako symbol związków pozaludzkich. Rozpowszechniona jest interpretacja człowieka jako mikrokosmosu w analogii do wszechświata (makrokosmosu). Bardzo często spotykamy przyporządkowania części ciała ludzkiego, jego organów lub podstawowych substancji innym sferom, i tak np. kości (jako element dźwigający ciała) odpowiadają ziemi; głowa (siedziba umysłu) -- ogniowi; płuca (organ oddychania) -- powietrzu; a krew (jako płynna, łącząca wszystko substancja) -- wodzie. Sztuka lekarska wcześniejszych epok w dużej mierze opierała się na przyjęciu analogii między zjawiskami ciała ludzkiego i fenomenami reszty świata. Człowiek (często uskrzydlony) jest atrybutem Ewangelisty Mateusza.
22. Czółno (barka, łódź)
Często jest symbolem przejścia z królestwa żywych do królestwa zmarłych (lub odwrotnie); spotykamy je w mitologicznych wyobrażeniach bardzo wielu ludów. W mitologii greckiej np. Charon przeprawia zmarłych w czółnie przez graniczną rzekę do świata podziemnego (Styks lub Acheron). Wg wyobrażeń egipskich bóg słońca Re, żeglował podczas dnia poprzez niebo w barce dziennej, nocą w barce nocnej przez świat podziemny. Rozpowszechnione jest porównanie sierpa księżyca z barką. Ze względu na swój kształt, który pozwala na poruszanie się w dwóch przeciwstawnych kierunkach, czółno było także symbolicznym ucieleśnieniem starożytnego boga o podwójnym obliczu: Janusa.
Poprzednie Części Tego Cyklu:
