"Szekina (lub Szechina) w literaturze żydowskiej" - ks. Norbert Mendecki

Ks. Norbert Mendecki

SZEKINA W LITERATURZE ŻYDOWSKIEJ.
CHRYSTUS A SZEKINA

Tekst ten znalazłam jakiś czas temu na kompie, niestety poza autorem i miejscem jego napisania -- Wiedeń -- nie mam informacji, kiedy dokładnie go napisano. Być może jednak przyda się komuś lub rozjaśni, czym jest Szekina i dlaczego we współczesnej kulturze świata, tak łatwo się o Niej zapomina ;)

Świątynia Salomona uchodziła za mieszkanie niewidzialnego Boga. Według 1 Krl 8,10-13 w świątyni jerozolimskiej mieszkała chwała (kabod) Pańska. Stąd pochodzi słowo szekina, oznaczające "zamieszkanie" jako personifikację bożej obecności w świecie. Terminu szekina używano zastępczo dla pojęcia Boga, by zapobiec jego antropomorfizacji. Dla przykładu Wj 34,6; ,,I JHWH przeszedł obok jego (= Mojżeszowego) oblicza". W okresie pobiblijnym zastąpiono imię JHWH -Szekiną. Targum Onkelos brzmi: ,,I Bóg kazał Szekinie przejść przed jego obliczem", TJ2 mówi: ,,I przeszła obok niego chwała Szekiny Pana". "Chwała Szekiny" boskiej strzegła bramy rajskiej po grzechu pierwszych rodziców (TJ1.2). Po r. 70 po Chr. Szekina oznaczała obecność bożą w tym miejscu, gdzie się Żydzi znajdowali, tzn. Szekina nie była, od tego czasu, związana ze świątynią jerozolimską. Szekina poszła nawet z Żydami na wygnanie. Megilla 29a przekasuje:

 "Przekazano: Rabbi Szymon ben Jochaj powiedział: Chodź i patrz, jak umiłowani są Izraelici przez Boga. Gdziekolwiek znajdują się oni na wygnaniu, Szekina jest z nimi. Byli w Egipcie na wygnaniu, Szekina była z nimi, bo napisano: <> (1 Sm 2,27). Poszli na wygnanie do Babilonii, Szekina była z nimi, bo napisano: <> (Iz 43,14). Nawet, jeśli kiedyś zostaną odkupieni, będzie Szekina z nimi, bo napisano: <> (Pwt 30,3); to nie znaczy, że cię z powrotem przywiedzie, lecz odwróci, a to poucza, że Święty -- niech On będzie błogosławiony -- powróci z nimi z wygnania".

 

Szekina związana była pierwotnie nie tylko z pojęciem świątyni jerozolimskiej ale także z namiotem spotkania. Według Wj rp34,1 dziwił się Mojżesz, że Bóg kazał mu budować miszkan (= mieszkanie, namiot spotkania). Jak może w nim Szekina znaleźć miejsce, skoro "chwała Świętego, niech będzie On błogosławiony, napełnia górne i dolne sfery"? W związku z tym należy mówić o cimcum Szekiny = samoograniczaniu Szekiny. To ma ogromne znaczenie dla późnoantycznych synagog jako hagios topos -miejsce święte, będące zastępstwem świątyni jerozolimskiej. W późnych synagogach starożytności było miejsce dla bożej Szekiny. Mekilta Bachodesz 11 mówi: "Jeśli 10 mężczyzn przyjdzie do synagogi, jest Szekina pomiędzy nimi". W porównaniu ze świątynią jerozolimską, w synagogach nie mieszkała Szekina nieprzerwanie. Megilla 29a mówi: "Jak rozumie się (przebywanie Szekiny) w Babilonii? Abaje powiedział: w synagodze w Chucal i w synagodze Szaf Wejatib w Nehardei. Mówię jednak nie tutaj i tam (równocześnie), lecz czasowo tutaj i czasowo tam".

Problemem było, czy Szekina opuściła zburzoną świątynię jerozolimską; czy pozostała w jej ruinach. Światło na to zagadnienie rzuca Ps 11,4: "Pan, w świątyni jest Jego Świętość, Pan, w niebie jest Jego tron". W midraszu Tehillim stoi odpowiednik do tego miejsca. Jak długo stała świątynia, przebywała w niej Szekina:  Na skutek naszych grzechów zburzona została świątynia, a Szekinę zabrał On do nieba, bo napisano: w niebie jest Jego tron. Rabbi Eleazar ben Pedat skomentował to miejsce następująco: niezależnie od tego, czy zburzona, czy nie zburzona, Szekina nie ruszy się ze swojego miejsca, bo powiedziano: Pan, w świątyni jest Jego chwała. Chociaż Jego tron jest w niebie, Jego Szekina znajduje się w świątyni. Jeśli nawet teraz jest ona zburzona, nie ruszy się Bóg stąd.......Rabbi Acha powiedział; Szekina nie opuści nigdy muru zachodniego (= muru płaczu)". To stwierdzenie Rabbiego Acha stało się powszechnym w całym świecie żydowskim. Mur zachodni świątyni jerozolimskiej, tzw. "mur płaczu" uchodzi do dnia dzisiejszego za największa świętość żydowska. 

Obiegowym było też stwierdzenie, że na skutek grzechów Izraela Szekina czasowo ustępuje (= oddala się). Rdz Gen Rabba 19,7 mówi: "Szekina przebywała głównie w sferach niższych. Kiedy pierwszy Adam zgrzeszył, poszła ona do pierwszego nieba, kiedy Kain zgrzeszył, poszła do drugiego nieba, w generacji Enocha do trzeciego, w generacji potopu do czwartego, w generacji pomieszania języków do piątego, z powodu Sodomitów do szóstego, z powodu Egipcjan za czasów Abrahama do siódmego. Jako kontrast do powyższego, mamy siedmiu sprawiedliwych: Abraham, Izaak, Jakub, Lewi, Kehat, Amram, Mojżesz. Abraham sprowadził ją z siódmego do szóstego (nieba), Izaak do piątego, Jakub... do czwartego, Lewi... do trzeciego, Kehat... do drugiego, a Amram sprowadził ją z drugiego do pierwszego. Powstał Mojżesz i sprowadził ją z góry na dół". W paralelnym tekście Ld Num Rabba 13,2 znajduje się podsumowanie Rabbiego Jichaqa: "Tak, jak złoczyńcy oddalają Szekinę od ziemi, tak sprawiedliwi pozwalają jej mieszkać na ziemi".

Pomimo oddalenia się Szekiny ze względu na grzechy Izraela, kocha Ona swój naród, jak matka własne dziecko. Pozostaje nierozłączna z losami narodu, ze względu na sprawiedliwych. Średniowieczny Zohar III, 297 b mówi następująco: "Chodź i popatrz, jaką wielką miłością darzy Święty -- niech będzie On błogosławiony -- Izraela. Chociaż oni winni są rozproszenia pośród narodów, nie ustąpi Szekina nigdy od nich. Nie mów, że są oni sami na wygnaniu, bo ona jest (tam) razem z nimi..... Podobnie jak król, który gniewał się na własnego syna i jako karę postanowił oddalić go od siebie i zesłać do dalekiego kraju. Matka usłyszała to i powiedziała: ponieważ mój syn ma iść do dalekiego kraju, a król wyrzuca go z własnego pałacu, opuszczę go. Albo wrócimy obydwoje do pałacu królewskiego, .albo zamieszkamy wspólnie w dalekim kraju. Po upływie czasu, szukał król własnej żony i nie znalazł jej, bo poszła razem z własnym synem. Powiedział więc do siebie: "ponieważ tam znajduje się moja żona, niechaj obydwoje wrócą z powrotem".

Z powyższych cytatów wynika, że według poglądów po-biblijnego judaizmu, Izrael i Szekina zależą od siebie, tak, jak w Biblii Boże działanie w historii było zależne od posłuszeństwa wiary Jego narodu.

Pojęcie Szekiny zna Nowy Testament (por. Łk 17,20n; 2 Kor 6,16; Ef 3,17; Ap 21,3 i inne). Wyrażenie "i zamieszkało (= Słowo) pośród nas" (J 1,14) związane jest z teologią Szekiny Starego Testamentu (gr. skenoo = hebr. szkn). W Chrystusie, w którym Słowo stwórcze stało się osobą, objawia się tajemnica tego, który w Starym Testamencie mieszkał na bożej górze Syjonu, albo pośród Izraelitów. Według teologii chrześcijańskiej Chrystus jest nowym Adamem. Przez niego i w nim powróciła Szekina na ziemię. "Zechciał bowiem (Bóg), aby w Nim zamieszkała cała pleroma" (Kol 1,19). Ef 1,23 nazywa ciałem Chrystusa tę sferę, w której On mieszka, ten, który napełnia wszystko wszelkimi sposobami. Różnica pomiędzy pojęciem Szekiny w literaturze rabinistycznej a pojęciem Szekiny w Janowej czy Pawłowej teologii polega na tym, że dla Żydów pełnia życia wspólnotowego Izraela z Szekiną osiągnięta zostanie dopiero w Jerozolimie czasów ostatecznych. Dla chrześcijan Szekina powróciła na ziemię przez Chrystusa i w Nim.