"Etyka". Wykład I (prywatne notatki)
Metaetyka --- badanie etyki normatywnej pod względem szukania w niej prawdy.
Co jest przedmiotem etyki?
Potocznie używamy zamiennie słów: "etyczny" i "moralny".
Moralny --- jest przeciwstawiony "materialnemu" (np. szkoda moralna i szkoda materialna). W samej etyce zachodzi natomiast różnica między etyką i moralnością.
Etyka --- teoria dotycząca dobra i zła moralnego; system norm. To, co być powinno. Nauka o moralności.
Moralność --- typ świadomości społecznej, którą się stosuje przy wyborach. To, co jest (rzeczywistość).
1. Etymologia nazw:
a) Etyka --- ethos (gr.) = obyczaj, przestrzeganie obyczajów.
b) Etyka --- etikos (gr.) = wyróżniona cecha charakteru, prawy charakter.
c) Moralis --- (łac.) = odpowiednik "ethos" jednak współcześnie etyka jest odróżniana od moralności. Etyka jest nauką o moralności.
2. Rodzaje Etyki:
a) Opisowa == obiektywny opis bez wartościowania;
b) Normatywna == uwikłanie w pewien system wartości;
c) Indywidualistyczna;
d) Społeczna.
Ad a) Do etyki opisowej należą np:
-- psychologia moralności (Festinger) -- istnieje korelacja między tym, co się akceptuje, a dążeniem do poczucia jasności (jeśli mamy dysonans poznawczy, to dokonujemy redukcji, fałszujemy obraz; nie możemy zaakceptować, że ktoś jest trochę dobry, trochę zły i przeginamy ocenę w dogodną dla nas stronę).
-- socjologia moralności (Max Weber) -- zajmuje się związkiem między wartościami jednostki a jej warunkami życia, itp.
Etyka we właściwym tego słowa znaczeniu, to etyka normatywna. Język etyki jest inny niż język nauk, dlatego problemem jest szukanie prawdy w etyce (zadanie metaetyki). Zdanie: "Nie powinno się kłamać" = nie ma ono korelatu w rzeczywistości. Tzw. Zdania powinnościowe - są subiektywne a nie obiektywne. Etyka odwołuje się do postulatów wartości i ideałów.
Ad b) Do etyki normatywnej należą:
-- aksjologia;
-- felicytologia (nauka o szczęściu);
-- etyka globalna (uniwersalna = dotycząca stosunków między całą ludzkością)
-- perfekcjonistyka (jak osiągnąć doskonałość?).
AKSJOLOGIA === Nauka o wartościach; aksjologia moralna dotyczy statusu ontycznego wartości (czy istnieją poza umysłem?).
Wartości te można podzielić na dwa typy: materialne (na dole piramidy potrzeb człowieka) oraz duchowe = kulturowe (które zawsze powinny być u człowieka nadrzędne względem tych pierwszych. Wartości materialne są niższe, bo są konfliktogenne. Nie ma idealnego podziału dóbr materialnych, bo ich ilość zawsze była, jest i będzie skończona a ludzkie potrzeby stale rosną wraz ze wzrostem Cywilizacji. Wartości duchowe z kolei nie są konfliktogenne (przynajmniej teoretycznie), gdyż wprowadzają stan solidarności, komunii uczuć u odbiorców. Niestety w praktyce, zarówno te pierwsze jak i te drugie, często prowadzą do wojen, nieszczęść, niezrozumienia. Żeby jednak cieszyć się wartościami duchowymi, trzeba wcześniej mieć dobra materialne (np. na odpowiednie kształcenie kulturalne).
Ad c) Czy moralność jest kwestią indywidualną czy sprawą wzajemnego współżycia społecznego? Etyka stoicka i epikurejska były typowo indywidualistyczne. Etyka społeczna ma natomiast zmniejszać tarcia i antagonizmy między ludźmi.
* Russell --- stwierdził, że bez etyki zbiorowej, społeczeństwa giną a bez indywidualistycznej = nie są warte przetrwania!
3. Trzy różne spojrzenia na etykę:
(Na zdj. Maria Ossowska)
--- Ossowska --- a) Nurt mądrości życiowej = stawia przed etyką zadania psychoterapeutyczne: Jak żyć, żeby za bardzo nie cierpieć, jak pogodzić się z losem, itp. b) Nurt perfekcjonistyczny = funkcją etyki jest ukazanie ideału życia i sformułowanie planu realizacji tego ideału. c) Nurt społeczny = stawia pytanie: Jak zachować ludzkość wobec zagrożeń? (nacisk nie jest na jednostkę, tylko na ludzkość).
( Na zdj. Tadeusz Kotarbiński)
--- Kotarbiński --- a) Jak żyć, żeby osiągnąć szczęście? b) Jak żyć, żeby działając działać skutecznie? c) Jak żyć, żeby żyć w sposób godny człowieka? Kotarbiński zauważył, że dla samej etyki, specyficzne, jeśli nie najważniejsze jest pytanie trzecie!
(Na zdj. Anatol Rapoport)
--- Rapoport --- a) Etyka wyrównawcza = przywracanie zaburzonego porządku rzeczy w relacjach międzyludzkich, wyrównanie krzywd na zasadzie "oko za oko". b) Etyka rezygnacji = nie da się zmienić świata, trzeba więc zmienić siebie i zmniejszyć swoje wymagania. c) Etyka aktywności = jak zmienić świat, żeby dostosować go do nas, zmienianie relacji międzyludzkich w skali społecznej.
Cdn...
