Benedykt Hesse (Biogram)

 

Benedykt Hesse (ok 13891456) 

Syn krakowskiej rodziny mieszczańskiej, od 1407 studiuje w Krakowie  sztuki wyzwolone: 1411 bakelerat (dzisiejszy licencjat) 1415 magisterium teologia: 1425 bakelerat, 1431 magisterium. Sześciokrotnie rektor Uniwersytetu (I raz 14271428); 1440 podkanclerz ; 1450 kanonik kapituły Krakowskiej. Wykładał na wydziałach sztuk wyzwolonych, teologii oraz prawo kanoniczne (brak danych kiedy uzyskał doktorat z prawa). Zwolennik Buridiana, jego komentarze ­ wykład logiki nominalistycznej wielokrotnie powielane w XV w Uczniowie: Jakub z Paradyża, Jan Wacięga z Kęt (św. Jan Kanty), Piotr z Sienna, Tomasz ze Strzempina, Jan z Dąbrówki.

Indeks dzieł:

• Qaestiones super artem veterem

• Qaestiones super libros Physicorum

• Qaestiones super tres libros De anima

• Komentarze do Isagogi

•Komentarz do Kategorii

• Komentarz do Peri hermeneias

• wykłady wstępne i komentarze do Sentencji Piotra Lombarda

• Commentum in Evangelium s. Matthaei

• positio magistri Benedicti: Utrum sacrosanctae Basiliensi synodo... et Felici papae quinto... a quodlibet salvari volenti oboediendum sit necessario(traktat o wyższosci soboru nad papieżem 1440)

• Quaestio de usuris albo de contractibus

Szkic klimatu historycznego:

Uniwersytety:

Model włoski: sztuki wyzwolone, medycyna, prawo. Podległe świeckim, student płaci sam za naukę
Model francuski: Dodana teologia, jako zwieńczenie. Podległe biskupowi, student utrzymywany z funduszy kościelnych. Poszczególne wydziały należało kończyć kolejno. Podstawą nauczania prawda teologii i Arystoteles. (każdy student miał semestr jego fizyki). Prócz tomizmu i Scholastyki pojawia się opozycja: Szkot, Buridian – Tendencje nominalistyczne, Kwestionowanie fizyki Arystotelesa – Teoria impetu. Arystoteles: ciała poruszają się tylko jeśli są popychane. Tu popchnięte posiadają impet (pierwowzór twierdzeń Galileusza i Newtona).­ Buridian – także odrzucenie Arystotelesowskiego ujmowania etyki jako nauki o cnotach, na rzecz nauki o człowieku: "Jest to wiedza rozważająca pierwszoplanowo człowieka zdążającego do osiągnięcia szczęścia albo coś, co z istoty swej z nim, jako takim właśnie jest związane". Akademii Krakowskiej nauczanie w modelu włoskim, silne tendencje odśrodkowe, niezależność wydziałów i specjalizacja. Podział na wykłady i ćwiczenia, jeden profesor komentuje kilka przedmiotów. Wyjątek: Tablice Alfonsyńskie (Astronomia). Problemy finansowe wydziału sztuk ­ silna konkurencja Pragi i Lipska oraz niestabilna sytuacja polityczna (kwestia krzyżaków) Próby ratowania: Bursa Pauperum (Jan Isner). Spory wydziału teologii (dodanym po reaktywacji) i sztuk. Zderzenia via antiqua (augustynizm) z via moderna (nominalizm).  Środowisko wydziału sztuk głównie z Pragi (zwolennicy nominalizmu). Próby uniezależnienia się od Arystotelesa oraz od prawd wiary. Nacisk na kwestie praktyczne i prawdę rozumu. Nominalizm w Krakowie w okresie największych prześladowań tego kierunku. Próby pojmowania Arystotelesa jako osadzonego w swoim kontekście historycznym.  Wpływy Hessego (i szkoły) sięgają aż do Kepplera.

  

Rekonstrukcja KOMENTARZA DO 

Z KSIĘGI PIERWSZEJ

U Hessego Filozofia naturalna jest szeroko pojętą fizyką (włączajac w to astronomię). Pytanie: czy fizyka (naczelna filozofia) jest wiedza teoretyczną czy praktyczna? 

I hipoteza: teoretyczną ­ trójpodział filozofii (za Albertem) racjonalna, moralna, naturalna. W tym naturalna jest naczelną ponieważ jest teoretyczna, zaś pozostałe praktyczne.

* Podział Wiedzy na teoretyczną i praktyczną:

 a) Teoretyczna:   

– rzeczy nie wykonywane przez nas, z naszej woli; cel: wiedzieć~prawda.

b) Praktyczna:

– rzeczy wykonywane przez nas – wolne działanie; cel: działanie.

Próba zbijania kontrargumentów, że nie jest teoretyczna próba zbicia argumentów, że fizyka nie jest wiedzą (problem przedmiotu nauki, czy definicyjna, czy demonstratywna). Przedmiot nauki dwojaki: charakter definicyjny ­ to co definiowane; charakter demonstratywny ­ udowodniony wniosek. Może istnieć wiedza dotycząca skutków zasad. Filozofia naturalna wiedzą o zasadach a także o konkluzjach. Fizyka nauką demonstratywną i definicyjną.

II możliwość filozofia naturalna wiedza praktyczną zatem nie teoretyczną  gdyby wiedza przyrodnicza była praktyczna wynikałoby, iż ta jest dostojniejsza od teoretycznej celem filozofii naturalnej jest działanie, jest więc praktyczna. Jeśli filozofia naturalna wiedzą teoretyczną to taka argumentacja stawia wyżej, medycynę, czyniąc z niej naukę teoretyczną. Fizyka nie bardziej teoretyczna niż filozofia moralna, filozofia moralna nie jest teoretyczna zatem filozofia naturalna nie jest teoretyczna; problem: filozofia naturalna mówi o rzeczach wykonywanych w sposób wolny,oraz mówi o rzeczach niezależnych od woli. Rozwiązanie: Fizyka mówi "o wszystkich rzeczach świata", zatem także o tych, wykonywanych w sposób wolny (wynikanie od wyższego do niższego). Choć działanie nie jest ostatecznym celem wiedzy o naturze może być jej celem akcydentalnym. Mocniejsza obrona filozofii naturalnej jako wiedzy (nauki) praktycznej. Jednak Hesse wskazuje możliwość nauki teoretycznej o praktycznych zastosowaniach.

Bibliografia:

1) 700 lat myśli polskiej – Filozofia i myśl społeczna XIII-XV wieku, red. J. Domański, Warszawa 1978;

2) Ryszard Palacz, Filozofia Polska Wieków Średnich, Warszawa 1980.