Świat jest pełen symboli: D

Dąb Napoleon

1.  Dąb

U wielu ludów indoeuropejskich jest to drzewo święte. W Grecji (w szczególności w Dodonie) było poświęcone Zeusowi, u Rzymian Jowiszowi, a u Germanów -- Donarowi, przede wszystkim ze względu na swą majestatyczną postać i na właściwość przyciągania piorunów. Z powodu twardości i trwałości drewna już od czasów starożytnych jest symbolem siły, męskości i wytrwałości; ponieważ jego drewno uchodziło w starożytności i w średniowieczu za niezniszczalne, dąb był także symbolem nieśmiertelności. W XVIII w. dąb stał się w Niemczech symbolem pogaństwa, od początku XIX w. liście dębowe uchodzą za wawrzyn zwycięzców. 

Deesis, XVIw, Bartne

2.  Deesis

Jest to przedstawienie Chrystusa tronującego jako Sędzia Świata między Marią a Janem Chrzcicielem, którzy orędują za dusze ludzi; często symbolicznie uproszczone przedstawienie Sądu Ostatecznego.

3.  Delfin

Jako zadziwiająco inteligentne, przyjazne ludziom zwierzę, delfin dał wielu ludom związanym z morzem powód do różnych, mitologicznych interpretacji. Zarówno w kulturze kreteńsko-mykeńskiej, jak i u Greków i Rzymian uchodził za podobnego bogom. W Grecji był poświęcony przede wszystkim bogu światła Apollinowi, ale także Dionizosowi (chroniącemu podróże morskie), Afrodycie (która wyłoniła się z morza) i Posejdonowi (jako bogu morza). Poza tym delfin uchodził za przewodnika dusz, który na swoim grzbiecie pewnie prowadzi dusze zmarłych do królestwa śmierci. W tym aspekcie przejęła go jako symbol także sztuka wczesnochrześcijańska i odniosła do Chrystusa jako zbawiciela.

4.  Deszcz

Na całym świecie rozumiany jest jako symbol niebiańskiego oddziaływania na ziemię, symbol płodności, często jako zapładnianie ziemi przez niebo; w tym sensie też jest to plastyczny symbol duchowego i psychicznego wpływu bogów na ziemię.

5.  Diament

Symbolicznie najczęściej rozumiany jako doskonały kryształ, stąd symbol absolutnej czystości, duchowości i niezmienności. W Indiach niekiedy także symbol nieśmiertelności; tron Buddy zbudowany jest z diamentu. Platon opisuje oś świata jako diamentową. Wierzenia ludowe w Europie przypisują diamentowi różne czarodziejskie właściwości: ma on leczyć choroby, unieszkodliwiać trucizny, przepędzać dzikie zwierzęta, czarownice i upiory czynić niewidzialnym, pomagać zyskiwać względy kobiet. W Renesansie uchodził przede wszystkim za symbol odwagi i siły charakteru. 

6.  Dodekaeder

Inaczej -- dwunastościan -- ciało ograniczone przez dwanaście równych wielokątów, symboliczne znaczenie ma w szczególności dodekaeder pentagonalny, który ograniczony jest przez dwanaście pięciokątów; partycypuje on w symbolice liczby dwanaście i liczby pięć. Uchodzi za najdoskonalsze z pięciu ciał regularnych, czyli platońskich, i dlatego jest symbolem pełni. Platon przyjmował, że kosmos ma postać dwunastościanu.

Dolina Roztoki

7.  Dolina

W przeciwieństwie do góry jest symbolem zstępowania i głębi, w negatywnym sensie pojmowana jako określenie straty duchowej i psychicznej; w pozytywnym -- jako pogłębienie przeżycia i wiedzy; poza tym w przeciwieństwie do męskiej, wznoszącej się góry, jest symbolem kobiecego łona. Często jako symbol spotykamy dolinę w literaturze taoizmu: szeroka, otwarta dolina symbolizuje otwartość na wpływy niebiańskie; jako miejsce gromadzenia się wody spływającej z gór jest zarazem symbolem duchowej koncentracji. Zielona, żyzna dolina jest poza tym u różnych ludów -- w przeciwieństwie do ubogich gór -- utożsamieniem pełni i dobrobytu.

8.  Dom

Jako rejon uporządkowany i ogrodzony, podobnie jak miasto lub świątynia, jest symbolem kosmosu względnie kosmicznego ładu. Niejednokrotnie grobom nadawano kształt domów ze względu na ich znaczenie jako ostatniej siedziby człowieka (np. piramidy u Egipcjan). Podobnie jak świątynia dom bywa symbolem ludzkiego ciała, często (tak np. w buddyzmie) w związku z wyobrażeniem, że ciało użycza duszy schronienia tylko przez krótki czas. Niekiedy (np. psychoanalitycznej interpretacji marzeń sennych) symboliczne odniesienie ciało-dom opracowane jest jeszcze bardziej szczegółowo, tak że fasada domu odpowiada zewnętrznemu wyglądowi: dach -- głowie, umysłowi lub świadomości; piwnica -- instynktom, popędom, a kuchnia -- przemianom psychicznym.

Krzysztof  Iwin --  "Drabina"

9.  Drabina

Drabina schodkowa -- w różnych wariantach symbol związku między niebem a ziemią (w tym kontekście niekiedy bliska symbolicznego znaczenia tęczy); symbol wstępowania i wznoszenia się; symbol stopniowego wzmagania się lub rozwoju. Liczba szczebli drabiny odpowiada często jakiejś świętej liczbie (np. siedmiu), poszczególne jej szczeble mają niekiedy różne barwy (np. w buddyzmie) lub składają się z różnych metali (np. w misteriach Mitry); często tym samym odpowiadają one zarazem różnym stopniom duchowego wtajemniczenia. Biblia wspomina m.in. Jakubowy sen o drabinie niebiańskiej, po której wstępowali i zstępowali aniołowie: symbol żywego związku między Bogiem a człowiekiem. W sztuce chrześcijańskiej często spotykamy drabinę cnót, po której ludzie cnotliwi, zagrożeni zewsząd przez demony, szczebel po szczeblu zmierzają wzwyż. Jako miejsca wyższego rozwoju duchowego także klasztory porównywano niekiedy z drabinami (klasztory cystersów i kartuzów niekiedy noszą miano ("Scala Dei"). 

10.  Droga Mleczna

W religijnych wyobrażeniach wielu ludów ogniwo łączące nasz świat ze światem transcendentnym; porównywano ją do białego węża (np. w kilku kulturach indiańskich), do rzeki, do śladów stopy, do wylanego mleka, do drzewa. do haftowanej szaty, itd. Niejednokrotnie uchodziła (np. na Wschodzie i u Germanów) za drogę, którą dusze zmarłych muszą wędrować po śmierci; wiele ludów pierwotnych pojmowało ją także jako miejsce pobytu zmarłych. W Japonii, Indiach i Egipcie, uważano Drogę Mleczną za rzekę w jakimś żyznym kraju, nad której brzegami mieszkają bogowie. U kilku ludów była ona bliska symbolicznego znaczenia tęczy. Niekiedy pojmowano ją również jako rysę w sklepieniu nieba, przez którą prześwieca niebiański ogień.

11.  Drzewko Bożonarodzeniowe (choinka)

Drzewo szpilkowe, w okresie Bożego Narodzenia oświetlone i ozdobione niemal wszędzie w świecie chrześcijańskim; przyjęło się powszechnie dopiero w XIXw; zapewne jednak wywodzi się z pogańskiego zwyczaju: w tzw. Rauhnachte (25 grudnia-6 stycznia), w którym szczególnie bano się złych duchów, dla obrony przed nimi zawieszano w domach zielone gałązki i zapalano świece. W chrześcijaństwie drzewko Bożonarodzeniowe jest symbolem prawdziwego drzewa życia, światła symbolizują narodzone w Betlejem "Światło Świata", jabłka, często wieszane jako ozdoba, stanowią symboliczne odniesienie do rajskiego jabłka poznania, a tym samym do grzechu pierworodnego, zmazanego przez śmierć Chrystusa, tak że ludzkość ma znowu możliwość powrotu do Raju (symbolizowanego przez drzewko Bożonarodzeniowe).

12.  Drzewo

Jeden z symboli najbogatszych w znaczeniu i najbardziej rozpowszechnionych; czczony jako potężna reprezentacja królestwa roślin często jako symbol boskich istot lub miejsce pobytu mocy numinotycznych.

Drzewo Życia -- ze swym odnawiającym się co rok listowiem jest przede wszystkim symbolem pokonującego stale śmierć odradzania się życia; drzewo szpilkowe zaś symbolem nieśmiertelności. Kształt drzewa z jego zagłębionymi w ziemi korzeniami, potężnym, wznoszącym się pionowo pniem i często pozornie wznoszącą się ku niebu koroną, pozwalają mu być symbolem powiązania kosmicznej sfery podziemno-chtonicznej, życia na ziemi, i nieba. Aspekty te odgrywają rolę także w związku z wyobrażeniem drzewa kosmicznego, w którym widziano albo podporę świata, albo -- częściej -- ucieleśnienie osi świata (np. w mitologii nordyckiej wiecznie zielony kosmiczny jesion Yggdrasil); liście i gałęzie takich drzew kosmicznych są często zamieszkane przez mitologiczne zwierzęta, dusze zmarłych lub nienarodzonych (ukazywanych często pod postacią ptaków) lub też wschodzące i zachodzące słońce i księżyc; przypuszczalnie w symbolicznym związku z Zodiakiem w licznych wyobrażeniach mitologicznych, np. w Indiach i Chinach, spotykamy dwanaście ptaków słonecznych, które zamieszkują gałęzie drzewa kosmicznego; ptaki, które żyją w koronie takiego drzewa, mogą być poza tym symbolami wyższych stopni duchowego bytu i rozwoju. Szeroko rozpowszechnione są antropomorficzne interpretacje drzewa (które stoi wyprostowane jak człowiek i podobnie, jak on, rośnie i przemija), i tak np. pojawia się ono u różnych plemion w Azji Środkowej, Japonii, Korei czy Australii jako mityczny przodek ludzi. 

Dalszą symboliczną identyfikacją drzewa z człowiekiem jest rozpowszechniony w licznych rejonach Indii, mający na celu wzmocnienie płodności zwyczaj poślubiania drzewu narzeczonej przed weselem; w tym kontekście wymienić trzeba także symboliczne zaślubiny dwóch drzew, których siła życiowa ma przejść na określoną parę ludzi. Drzewo przynoszące owoce oraz zapewniające cień i ochronę u wielu ludów rozumiano w aspekcie kobiecości względnie macierzyństwa, natomiast prosty pień jest z reguły symbolem fallicznym.

Rozpowszechnione jest również powiązanie drzewa z ogniem, co przypuszczalnie wiąże się z przypisywaną mu siłą życiową: ogień ma ukrywać się w drewnie określonych drzew, stąd trzeba go dobywać przez pocieranie. Tradycja indyjska zna wyobrażenie rosnącego odwrotnie drzewa, którego korzenie znajdują się w niebie, a gałęzie rozpościerają się pod ziemią, co być może jest m.in. symbolem życiodajnej siły słońca w świecie fizycznym i duchowego światła w sferze duchowej.

Bhagawad-gita interpretuje odwrócone drzewo także jako symbol rozwoju wszelkiego istnienia z jakiejś pra-podstawy: korzenie reprezentują zasadę wszelkich pojawów, gałęzie zaś konkretne i szczegółowe urzeczywistnienie tej zasady. Odwrócone drzewo występuje także w innych kontekstach, i tak np. w kabale jako drzewo życia, czy drzewo szczęścia. W Biblii drzewo pojawia się przede wszystkim w podwójnej postaci drzewa życia i drzewa poznania dobra i zła. Drzewo życia symbolizuję początkową pełnię Raju i jest zarazem symbolem wyczekiwanego spełnienia kresu czasów; drzewo poznania ze swymi kuszącymi owocami symbolizuję pokusę działania wbrew boskim przykazaniom. Sztuka i literatura chrześcijańska często ustanawiają ścisły związek między drzewami Raju a krzyżem Chrystusa, który "zwrócił nam Raj" i który jest "prawdziwym drzewem życia". 

Psychoanaliza widzi w drzewie ważny symbol, który często jest interpretowany w odniesieniu do matki, do rozwoju psychicznego i duchowego lub też do śmierci i ponownych narodzin. Pewne psychologiczne teksty starają się wykorzystać rysunki drzew jako symboliczne schematy wyrazu pełnej osobowości.

13.  Drzwi

Inaczej -- Brama, Wrota -- podobnie jak most, symbol przejścia z jednej sfery do innej, np. z życia doczesnego do życia pośmiertnego, ze sfery świeckiej do sakralnej, itd. Rozpowszechnione jest wyobrażenie bram nieba lub bramy słonecznej, które zaznaczają przejście do sfery pozaziemskiej, boskiej. W wyobrażeniach wielu ludów również świat podziemny, czyli kraina zmarłych, leżą za wielką bramą. Zamknięte drzwi wskazują często na ukrytą tajemnicę, ale także na zakaz i daremność, natomiast otwarte drzwi stanowią wezwanie do przejścia przez ich próg lub oznaczają objawioną tajemnicę. Wizerunki Chrystusa na bramach często odnoszą się do znanych jego słów: "Jam jest bramą". Wizerunki Marii na bramach często odnoszą się do symbolicznej interpretacji Marii jako Bramy Niebios, przez którą Syn Boży przyszedł na świat. 

14.  Dym

Symbol powiązania nieba i ziemi, ducha i materii. Słup dymu niekiedy bywa łączony symbolicznie z osią świata. Pod taką postacią, jak: Fajka pokoju, kadzidło...

15.  Dynia

Ze względu na dużą ilość pestek jest, podobnie jak granat, owoc cytronu, symbolem płodności. M. in. u ludów Czarnej Afryki jest także symbolem jaja świata i macicy. W taoizmie czczono ją także jako pokarm, który przynosi długie życie i cielesną nieśmiertelność. Dwie połówki wysuszonej dyni, z których pito, miały m.in. w Chinach symboliczne znaczenie rozerwanej prajedności. W sztuce chrześcijańskiej, szybko rosnąca i szybko psująca się dynia oznacza często krótkość i ułomność życia. 

16.  Dzban

Niejednokrotnie spotykany w sztuce indyjskiej symbol obfitej płodności i pełni; również symbol napoju nieśmiertelności. W Chinach symbol nieba, a przede wszystkim pioruna (ze względu na dźwięk, jaki przy uderzeniu wydaje pusty dzban). W sztuce wczesnochrześcijańskiej spotykamy często przedstawienie dzbana, gdzie poprzez wyłaniające się liście i wici lub przez pijące z naczynia ptaki, wskazano zawartą w nim wodę życia.

17.  Dziecko

Symbol prostoty i naturalności oraz niewinności, w tym znaczeniu wspomniane np. w Ewangeliach ("jeśli nie będziecie jak te dziatki..."); także symbol początku i pełni możliwości.

Małgorzata Kruk -- "Dziewanna pospolita o wschodzie słońca"

18.  Dziewanna

Roślina rozpowszechniona w Europie, Azji i Afryce; już w starożytności stosowana jako środek leczniczy; rzekomo miała chronić przed strachem i nieszczęściem. W średniowieczu uważana była za roślinę maryjną.

19.  Dzięcioł

Przede wszystkim dzięcioł zielony -- u wielu ludów uchodzi za ptaka opiekuńczego i przynoszącego szczęście, niejednokrotnie też za wróżącego i zapowiadającego pogodę. U Germanów pojmowano go także jako symbol błyskawicy (być może dlatego, że przebija korę drzewa swym spiczastym, długim dziobem) i pioruna (stukanie dziobem). W chrześcijaństwie, ze względu na to ciągłe stukanie, dzięcioł stał się także symbolem wytrwałej modlitwy. Ponieważ niszczy on robaki, przeto uchodził zarazem za wroga diabła, a tym samym czasami za symbol Chrystusa.

20.  Dzięgiel

Angelica -- baldaszkowata roślina występująca na półkuli północnej; jedna z najstarszych symbolicznych roślin w ikonografii chrześcijańskiej. W sztuce jest symbolem Trójcy Świętej i Ducha Świętego, ponieważ jego łodyga wyrasta między dwoma wzajemnie się obejmującymi błonami. Uchodził za środek leczniczy przeciwko dżumie; zgodnie z legendą roślinę tę przyniósł anioł pewnemu mnichowi.

Pisałam o tej roślinie TUTAJ.

Dziura w ziemi, Gwatemala -- Ciekawe do poczytania, polecam!

21.  Dziura

Symbol otwarcia, niekiedy niepewności, ale także nicości i braku. Niejednokrotnie też symbol kobiecych genitaliów. Przedziurawiona chińska tarcza nefrytu "pi" jest symbolem nieba; dziura reprezentuje tu wnikanie świata duchowego do świata ziemskiego.

22.  Dzwon

Często symbol powiązania nieba i ziemi; wzywa do modłów; przypomina o posłuszeństwie wobec praw boskich. Dźwięk dzwonu niejednokrotnie symbolizuje (np. w Chinach) harmonię kosmiczną. W chrześcijaństwie, dźwięk dzwonów uchodzi za echo wszechmocy Bożej, za "głos Boga", posłuszeństwo wobec którego prowadzi duszę poza granice świata ziemskiego. Szeroko rozpowszechnione jest wyobrażenie dzwonu chroniącego od nieszczęścia.