Świat jest pełen symboli: I oraz J

1.  Ibis (mitologia egipska)

Ibis - święty ptak Egipcjan i wcielenie boga księżyca Totha, wynalazcy pisma, kalendarza, geometrii, arytmetyki a także muzyki; bóg mądrości (skrzywiony kształt jego dzioba uchodził za aluzję do sierpa księżyca, spiczastość i długość dzioba, podobnie jak u czapli, łączono ze zgłębianiem mądrości). Małżonek bogini Maat. W zaświatach pełnił funkcję sędzi nad ludźmi znęcającymi się nad zwierzętami, zaś w świecie żywych zajmował się także uzdrawianiem: zarówno ludzi, jak i bogów.

Ciekawostka:  Ponoć pod mianem Thot kryje się Hermes Trismegistos (Inicjator - Nauczyciel - Egipcjan). Według niejakiego Menhonta, miał on napisać 36 525 ksiąg świętego nauczania (plus dokładnie 365 ksiąg i 0,25 przedstawiających 365 i 1/4 dni ziemskich); do naszych czasów dotrwało około dwudziestu fragmentów starożytnej nauki egipskiej przypisywanych Hermesowi Trismegistosowi. Zgromadził on i kontynuował w swoim dziele najstarsze tradycje Egiptu, monoteizm, filozofię, czym inspirował Pitagorasa i Platona.

2.  Ikar  (mitologia grecka)

W mitologii greckiej syn Dedala. Przy pomocy zbudowanych przez swego ojca, sklejonych woskiem skrzydeł, mimo napomnień ojcowskich, zbytnio zbliżył się do słońca, tak że wosk się stopił a Ikar runął do morza. Symbol nieumiarkowanych roszczeń lub nierozumnego awanturnictwa, które prowadzą do upadku. Imię Ikar pochodzi od "io-karios" = "poświęcony bogini księżyca Kar". Według dawniejszych przekazów topniejący wosk spowodował śmierć Ikara, który w istocie był zastępcą króla słońca.

3.  Indyk

Ciekawi mnie jak wielu z Was wiedziało, że modny w USA i Anglii - indyk serwowany na tzw. Święto Dziękczynienia (przy Gwiazdce), w istocie jest specjałem rdzennych mieszkańców Ameryki Pn i Środkowej? Jest to pradawny, pogański symbol płodności i męskiej siły rozrodczej; często od niepamiętnych czasów wykorzystywany jako zwierzę ofiarne przy ceremoniach płodności. 

4.  Inicjacja 

Inaczej - Wtajemniczenie - u wielu ludów pierwotnych wejście w nową fazę życia, połączone z praktykami rytualnymi, przede wszystkim przejście do roli dojrzałego płciowo dorosłego; związana z próbami i czynnościami symbolicznymi (np. obrzezaniem). Najczęściej mamy tu do czynienia z procesem przemiany, rozumianym zarazem symbolicznie i realnie, który ogólnie obejmuje fazy zaniknięcia dawnej roli, odosobnienia i w końcu powrotu i ponownego włączenia przemienionego człowieka do społeczności. W węższym sensie inicjacja jest określeniem rytuałów, które stanowią założenie przyjęcia do tajemnego związku lub kultów misteryjnych. Często poważną rolę odgrywa przy tym przeżycie symbolicznej śmierci (niejednokrotnie nawet w umyślnie przeznaczonych do tego grobach i trumnach) oraz duchowe zmartwychwstanie na wyższym poziomie. Częścią składową różnych obrzędów były także praktyki, które pojmowano symbolicznie jako powrót do łona matki i jako ponowne narodziny. Obok tego ważne było także przetrwanie różnych innych prób, które symbolicznie łączyły się z rozwinięciem w szczególności moralnych i duchowych zdolności (= przejście labiryntu).

5.  In i Jang

Dwie podstawowe przeciwstawne kosmologiczne zasady chińskiej filozofii, którym przyporządkowane są wszystkie rzeczy, jestestwa, wydarzenia i okresy czasu. Zasadzie in odpowiada to, co negatywne, żeńskie, ciemne, ziemia, bierność, wilgotność, linia przerywana; zasadzie jang - to, co pozytywne, męskość, jasność, niebo, aktywność, suchość, linia ciągła. Obie te zasady reprezentują polaryzację, bieguny, na które rozdarta została jedność prapoczątku. Obrazowo przedstawia się je jako krąg podzielony symetrycznie przez krętą linię; z dwóch powstałych tak pól jedno jest ciemne, drugie jasne, jednakże każde nosi w sobie punkt o barwie drugiego pola jako znak wzajemnej zależności obu zasad; wpływy in i jang nigdy nie przeciwstawiają się sobie zasadniczo wrogo, lecz raczej ciągle oddziaływują na siebie i w określonych odcinkach czasu periodycznie maleją lub rosną. 

6.  Jabłko

Jest to stary symbol płodności, również jako znak miłości (jako jabłko czerwone) i nieśmiertelności (jabłko srebrne lub złote). Ze względu na jego okrągły kształt rozumiano je niejednokrotnie jako symbol wieczności (j.w.). Jabłko spotykamy też często np. w tradycji celtyckiej jako oznakę wiedzy duchowej. Złote jabłka Hesperyd - uchodziły za symbole wiecznego życia. Pisałam o tym więcej - TUTAJ  i  TUTAJ. Okrągłą formę jabłka m.in. w symbolice chrześcijańskiej rozumiano także jako symbol ziemi, jego piękną barwę i słodycz - odpowiednio - jako symbol pokus tego świata; jabłko więc jest też często symbolem grzechu pierworodnego. Jabłko w ręku Chrystusa symbolizuje zatem zbawienie od tego grzechu, jabłka na drzewku  Bożonarodzeniowym - uzyskany dzięki Chrystusowi powrót ludzkości do Raju. W tym samym sensie należy też rozumieć jabłko jako atrybut Marii, nowej Ewy. Jabłko monarsze - znak kuli ziemskiej, symbolizuje władzę nad światem: w starożytności niejednokrotnie z wyobrażeniem bogini zwycięstwa Nike w ręku władców chrześcijańskich najczęściej zwieńczone krzyżem.

7.  Jajo (Kosmiczne Jajo)

Jako zarodek życia rozpowszechniony symbol płodności i urodzaju. W mitologicznych wyobrażeniach bardzo wielu kultur znajdujemy jajo kosmiczne, które - jako symbol pełni wszystkich sił twórczych - istniało na samym początku świata, często pływało na pra-wodach i wydawało z siebie cały świat, żywioły lub przede wszystkim tylko niebo i ziemię. Pisałam o tym szerzej -- TUTAJ. Również mitologiczne postaci ludzkie, np. chińskich bohaterów często wyobrażano sobie jako wydobywających się z jaja. Ze względu na swą prostą formę, często białą barwę, jak również pełnię istniejących w nim możliwości spotykamy jajo także jako symbol doskonałości. W alchemii "jajo filozoficzne" odgrywało ważną rolę jako symbol "materia prima", z której dzięki filozoficznemu ogniowi, wykluwał się "kamień mądrości".  Najczęściej żółtko interpretowano jako symbol złota, białko zaś - srebra. W chrześcijaństwie jajo uchodzi za symbol zmartwychwstania, ponieważ porównywano wyjście Chrystusa z grobu z wykluwaniem się kurczęcia z jaja; w ten sposób "jajko wielkanocne", które już w pogańskich świętach wiosennych odgrywało rolę jako symbol płodności, otrzymało specyficznie interpretację chrześcijańską. Na zasadzie przejęcia - wchłonięcia.

8.  Janus

Janus - jedno z najstarszych bóstw rzymskich (etruskich). Jako bóg drzwi, bram - przedstawiany był jako istota o podwójnym obliczu: patrząca na zewnątrz i do wewnątrz; tj. baczącego na przychodzących i wychodzących. To od jego imienia słowo "drzwi" w łacinie brzmi "ianua" a "odźwierny" = "ianitor". W tym znaczeniu ogólnie biorąc był on bóstwem chroniącym wszelkie początki i przejścia (np. zaczynający się rok, którego pierwszy miesiąc nosi jego imię = "Ianuarius"). Należy jednak pamiętać, iż zwyczaj świętowania Nowego Roku (który obchodzimy my sami) w Styczniu, przyjął się w Rzymie dopiero w II w. p.n.e. Z początku Nowy Rok celebrowany był na wiosnę, w Marcu. Niektórzy rzymscy erudyci twierdzili, że Janus z racji swej istoty pod pewnymi względami stoi nawet przed Jowiszem, mawiano: "Początki rzeczy należą do Janusa, a ostateczne dokonania - do Jowisza". Janus był także wyobrażeniem "świata" (zwłaszcza czterech jego stron - stąd przedstawienia Janusa z 4 twarzami). Janus jest zatem personifikacją boga Światowida w mitologii słowiańskiej. Był on także władcą przeszłości i przyszłości. Znacznie później głowa Janusa stała się także symbolem dwuznaczności lub dobrej i złej strony tej samej rzeczy lub człowieka.

9.  Jantra

Jantra (dewanagari: यन्त्र) – termin sanskrycki; w znaczeniu dosłownym oznacza instrument, maszynę bądź warsztat, w szczególności warsztat tkacki są rytualnymi diagramami rozpowszechnionymi w hinduiźmie i tantryźmie, służą do medytacji lub spełniają funkcje inicjacyjne. Jantra jest reprezentacją pierwiastka boskiego i może być traktowana jako fizyczny wyraz mantry: mantra przedstawia pierwiastek boski w postaci dźwięku, jantra natomiast w postaci geometrycznej figury. Jantra ma zawsze charakter geometryczny w odróżnieniu od mandala, która może zawierać również elementy ikonograficzne. Spotyka się także motywy florystyczne. Istnieje pogląd, że jantra zawiera w sobie mandalę. W hinduizmie rysunek ukazujący jakieś bóstwo lub boską siłę, w szczególności boginię Sri jako Sakti; obrazuje ona symbolicznie pierwotną, niezróżnicowaną jedność Brahmy, która rozwija się w wielość empirycznego świata; używany jest jako znak medytacyjny, ale także jako amulet.

10.  Jaskinia

Już w czasach prehistorycznych jaskinie służyły do celów kultowych i zapisów ważnych faktów (malowidła naskalne). Symboliczne znaczenie jaskini łączy się zarówno z krainą śmierci (ciemna przestrzeń), jak i z narodzinami (łono matki), toteż jaskinie często czczono jako miejsce pobytu lub narodzin bogów, herosów, duchów, demonów, zmarłych, itd. Często widziano w nich wejścia do królestwa zmarłych. Sumerowie np. wyobrażali sobie królestwo zmarłych w jaskini znajdującej się w górze kosmicznej. Egipcjanie wierzyli, że życiodajna woda Nilu wytryskuje z jakiejś jaskini. Jaskinie odkrywały ważną rolę w rytach inicjacyjnych (regressus ad uterum?), np. w misteriach eleuzyjskich lub też w rytach wyroczni bóstwa płodności Trofoniusza. Platona przypowieść o jaskini jest symboliczną prezentacją ludzkiej wiedzy poznawczej w świecie zwykłych odbić i pozoru; zadaniem człowieka jest uwolnić się z tej "jaskini" i ostatecznie dotrzeć do oglądu świata idei. W sztuce bizantyjskiej narodziny Chrystusa niemal zawsze przedstawiano w jaskini (która w dawnym Izraelu zazwyczaj służyła jako stajnia); przedstawienie tej jaskini jako pęknięcia w ziemi symbolizuje ewentualnie łono matki w odniesieniu do symboliki zapłodnienia: ziemi przez niebo.

11.  Jaskółka

Jako regularnie powracający ptak wędrowny jest symbolem wiosny, a tym samym też światła i płodności. Jej gniazdowanie na domach uchodzi za przynoszące szczęście. W średniowieczu była symbolem zmartwychwstania, ponieważ po upływie zimy powraca wraz ze światłem i ponieważ sądzono, że swym młodym może przynosić wzrok z pomocą soku jaskółczego ziela, podobnie jak Bóg na Sądzie Ostatecznym przywraca wzrok zmarłym. U ludów Czarnej Afryki niekiedy jest symbolem czystości, ponieważ nie siada na ziemi i tym samym nie styka się z brudem.

12.  Jaspis

Jest to chalcedon zawierający w sobie obce domieszki. Gdy się go skruszy, w jego wnętrzu zdają się powstawać liczne nowe kamienie, toteż często uważany był za symbol brzemienności i narodzin (wyobrażenie przekazywane od Babilończyków poprzez Greków i Rzymian aż po średniowiecze). W średniowieczu jaspis był ceniony szczególnie, ponieważ w Apokalipsie wymieniony jest jako pierwszy kamień węgielny niebiańskiej Jerozolimy: najczęściej rozumiano jednak przezeń opal jaspisowy, który znalazł się także w niemieckiej koronie cesarskiej pod nazwą "sieroty". Znaczenie jaspisu ulegało częstej zmianie, tak że to, co mu się za każdym razem przypisuje, nie zawsze można wyjaśnić jednoznacznie. 

13.  Jaszczurka

Ze względu na jej skłonność do wygrzewania się na słońcu pozostaje w ścisłym związku z symboliką światła i słońca. Często pojawia się jako symbol duszy, która szuka światła (poznania, Absolutu, życia po śmierci) i w tym kontekście spotykamy ją często na antycznych grobowcach i urnach z prochami, jak również w sztuce monoteistycznej. Również przedstawienia Apollina jako zabijającego jaszczurkę (Sauroktonos) mają początek w tym znaczeniu: jaszczurka symbolizuję tęsknotę za tym, by zginąć z ręki boga światła i przez tę śmierć osiągnąć światło drugiego świata. Średniowiecze jak zawsze zresztą, ustanawiało związek z tęsknotą za Chrystusem, nawiązując do następującej rzekomej właściwości jaszczurki: straciwszy wzrok na starość, odzyskuje go przez to, że wymyka się przez zwróconą na wschód rysę w murze i spogląda prosto we wschodzące słońce; tak samo człowiek, którego wewnętrznemu oku grozi ślepota, powinien zwrócić się ku Absolutowi jako Słońcu Sprawiedliwości. Tyle mity.... Coroczne zrzucanie skóry przez jaszczurkę czyni ją poza tym symbolem odnowy, ponownych narodzin. Jaszczurka ma niekiedy negatywne znaczenie symboliczne, zwłaszcza w ciepłych krajach, gdzie jej masowe pojawianie się łączone jest z okresami gorąca i suszy.

14.   Jeden

Symbol jeszcze niezróżnicowanego prapoczątku i jednocześnie pełni, do której wszystkie rzeczy i istoty znów powrócą, a więc jako jedność i zarazem symbol Absolutu; poza tym wszakże jest to również symbol indywidualności. Jako znak plastyczny 1 niejednokrotnie odnoszono symbolicznie do wyprostowanego człowieka. We wcześniejszych spekulacjach 1 często nie rozumiano jako liczbę w węższym znaczeniu.

15.  Jednorożec

Znane u wielu ludów na świecie, na Zachodzie, spopularyzowane przede wszystkim przez Fizjologusa, najczęściej jako białe, baśniowe zwierzę w postaci kozy, osła, nosorożca byka lub (później) konia z jednym rogiem. Ten jeden róg można wprawdzie zinterpretować jako symbol falliczny (por: Onager), ponieważ jednak wyrasta on z czoła "siedziby umysłu", przeto zarazem jest symbolem sublimacji sił seksualnych i dlatego mógł stać się także symbolem "dziewiczej czystości". Prosty, szpiczasty (niekiedy też spiralny) róg jest  poza tym symbolem promienia słońca. W zoroastryzmie jednorożec uchodził za symbol czystej mocy, która pokona Arymana. W Chinach widziano w nim symbol cnót władcy. Chrześcijaństwo zna jednorożca jako symbol siły i czystości. Zgodnie z podaniem może go schwytać i oswoić tylko dziewica, na której łonie szuka ucieczki, kiedy polują nań myśliwi. Dlatego też spotykamy w sztuce sakralnej przedstawienia Marii z jednorożcem, które stanowią aluzję do jej rzekomego Niepokalanego Poczęcia. Dawniej wierzono, że proszek z rogu jednorożca miał leczyć rany, również jego sercu przypisywano zdolność leczenia; z tego względu jednorożca spotykamy także na godłach aptek.

16.  Jeleń

Już w jaskiniach ze starszej epoki kamiennej, znajdują się malowidła przedstawiające jelenia i przebranych za jelenie ludzi, które zapewne służyły celom kultowym. Jelen był zwierzęciem czczonym na całym świecie; ze względu na jego odnawiające się corocznie wysokie poroże często porównywano go z Drzewem Życia, stąd przez wiele pokoleń był symbolem płodności, duchowego wzrostu, zarazem zasadą śmierci i ponownych narodzin. Rogi jelenia ze względu na ich kształt i ze względu na krwistoczerwoną barwę ścieranego na wiosnę scypułu, jawiły się wielu ludom jako promienie światła i ognia a jeleń uważany był z tej racji za zwierzę solarne lub też pośrednika między niebem i ziemią. W buddyzmie jeleń uchodził, obok gazeli, za symbol mądrości i ascezy. Solarny aspekt jelenia w Chinach interpretowano niekiedy także w sensie negatywnym: jeleń był również symbolem suszy. Obok łani w starożytności również jeleń uchodził za święte zwierzę Artemidy; walka jelenia z innymi zwierzętami symbolizowała walkę między światłem a ciemnością. Jako przewodnik dusz jeleń pojawia się m.in. w starożytności u Celtów. Symbol Świętego Króla, Małżonka Bogini Matki. Starożytność widziała w nim także wroga i zabójcę węży. Niekiedy jeleń staje się symbolem melancholii bo kocha samotność, ale z kolei w okresie tzw "rykowiska" uchodził z kolei za symbol męskiej namiętności seksualnej.

17.   Jeż

W Japonii i Chinach czczony jako symbol bogactwa; w Mezopotamii, Azji Środkowej, niekiedy także w Afryce (za pewne ze względu na jego kolce) uchodził za zwierzę solarne, które pozostawało w związku z ogniem, a tym samym z cywilizacją. W średniowieczu z jednej strony pojmowano go jako symbol diabła, symbol chciwości, żarłoczności oraz ze względu na jego szybko najeżające się kolce, jako symbol gniewu. Z drugiej strony pojawia się on także w pozytywnym znaczeniu, jako łowca węży a tym samym jako zwalczający zło -- ot taki mały przykład na schizofreniczność chrześcijaństwa.

18.  Joni

Żeński odpowiednik "lingi", symbol macierzyńskiego łona i siły rozrodczej. Najczęściej przedstawiana razem z lingą, jako jego cokół. Graficznym znakiem joni jest trójkąt postawiony na swym wierzchołku.

19.  Jutrzenka 

Powszechny symbol nadziei, młodości, pełni możliwości, nowego początku. U Greków ukazywana jako bogini Eos, siostra Heliosa (Słońce) i Selene (Księżyc); jako "różanopalca" wyprzedza rydwan słońca; w Rzymie utożsamiana z Aurorą.

___________________________________

Poprzednie części:

A,   B,   C

D,   E,   F

G

H